«Σάββατο τῶν Ψυχῶν»

Τό Σάββατο πρίν ἀπό τήν Κυριακή τῆς Πεντηκοστῆς, λέγεται «Σάββατο τῶν Ψυχῶν» ἤ Ψυχοσάββατο. Εἶναι τό δεύτερο ἀπό τά δύο Ψυχοσάββατα τοῦ ἔτους (τό πρῶτο ἐπιτελεῖται τό Σάββατο πρίν ἀπό τήν Κυριακή τῶν Ἀπόκρεω).

Ὁ λόγος πού τό καθιέρωσε ἡ Ἐκκλησία μας, παρ” ὅτι κάθε Σάββατο εἶναι ἀφιερωμένο στούς κεκοιμημένους, εἶναι ὁ ἑξῆς:  Ἐπειδή πολλοί κατά καιρούς πέθαναν μικροί ἤ στήν ξενιτιά ἤ στή θάλασσα ἤ στά ὅρη καί τούς κρημνούς ἤ καί μερικοί, λόγω φτώχειας, δέν μπόρεσαν νά ἔχουν τά καθιερωμένα μνημόσυνα, οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας θέσπισαν τό μνημόσυνο αὐτό καί ἔχουν καθορίσει ξεχωριστή ἡμέρα τῆς ἑβδομάδος γι’ αὐτούς.

Ὅπως ἡ Κυριακή εἶναι ἡ ἡμέρα τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου, ἔτσι τό Σάββατο εἶναι ἡ ἡμέρα τῶν κεκοιμημένων, γιά νά τούς μνημονεύουμε καί νά ἔχουμε κοινωνία μαζί τους.

H Ἐκκλησία μας, προσεύχεται διαρκῶς, ἀνά πάσα ὥρα. Δέν ὑπάρχει μόνο τό κοσμικό ὡρολόγιο. Δέν ὑπάρχει μόνο τό ὡράριο ἐργασίας τοῦ κόσμου· ὑπάρχει καί τό ὡράριο προσευχῆς στό Θεό, ἡ ὥρα τοῦ Θεοῦ. Προσεύχεται ἡ Ἐκκλησία τό πρωί στόν ὄρθρο, προσεύχεται τό μεσημέρι στίς ὧρες, προσεύχεται τό ἀπόγευμα στόν ἑσπερινό, προσεύχεται τό βράδυ στό ἀπόδειπνο, προσεύχεται τά μεσάνυχτα στό μεσονυκτικό. Προσεύχεται ὅλες τίς ἡμέρες. Κάθε ἡμέρα τῆς ἑβδομάδος εἶναι ἀφιερωμένη σέ κάποια μνήμη.

H Ἐκκλησία μας στρέφεται μέ ἱερά συγκίνηση στούς τάφους καί ἐνθυμεῖται τούς νεκρούς. Ποιούς νεκρούς; Οἱ νεκροί εἶναι πολλοί. Οἱ νεκροί, πού εἶναι θαμμένοι στά κοιμητήρια εἶναι πιό πολλοί ἀπό τούς ζωντανούς πού βρίσκονται στήν πόλη.   Ἔχουμε δύο πόλεις· ἡ μία ἀποτελεῖται ἀπό τούς ζώντας, καί ἡ ἄλλη ἀπό τούς κεκοιμημένους. Ἡ μικρά πόλις πού ἀποτελεῖται ἀπό τούς ζώντας, πόσους περιλαμβάνει;  πόσοι εἴμεθα; Μερικές χιλιάδες; Εἴμεθα μειοψηφία. Ἡ μεγάλη πόλις, ἡ ἀπέραντος πόλις, εἶναι τό κοιμητήριο, τό νεκροταφεῖο ὅπως τό ὀνομάζουμε σήμερα. Ἐμεῖς εἴμεθα ἡ μειοψηφία, αὐτοί εἶναι πλειοψηφία. Αὐτούς λοιπόν τούς νεκρούς, οἱ ὀποίοι ἀπῆλθαν κατά διαφορετικό τρόπο ὀ καθένας ἀπό τόν κόσμο τοῦτο, μνημονεύει σήμερα ἡ Ἐκκλησία. Ἄλλοι ἀπό αὐτούς πέθαναν νήπια – καί αὐτά εἶναι τά μακάρια πνεύματα -, ἄλλοι πέθαναν γέροντες ἀσπρομάλληδες. Ἄλλοι πέθαναν μέσα στό σπίτι, καί ἄλλοι ἔξω στούς δρόμους ἤ στά βουνά. Ἄλλοι πέθαναν στήν ξηρά, ἄλλοι στή θάλασσα. Ἄλλοι πέθαναν μέ φυσικό θάνατο, ἄλλοι ἀπό διάφορες ἀνίατες ἀσθένειες,  ἄλλοι ἀπό διάφορα δυστυχήματα ἤ τούς ἔφαγαν τά θηρία τῆς ἐρήμου.

Ὅλους αὐτούς ἐνθυμεῖται σήμερα ἡ Ἐκκλησία. Ἐνθυμεῖται ὅμως καί κάποιους ἄλλους. Ποιούς; Ὅλους αὐτούς τούς ὁποίους λησμόνησαν οἱ συγγενεῖς τους καί δέν τελοῦν μνημόσυνα γιά τήν ὄνηση, τήν ἀνακούφιση, τήν ἀνάπαυση τῶν ψυχῶν τους.  Σύμφωνα μέ τήν ἱερά παράδοση, πρέπει ὁ πιστός Χριστιανός, ὅταν περάσουν τρεῖς μέρες ἀπό τό θάνατο, νά τελεῖ τρισάγιο, τά τριήμερα· ὅταν περάσουν ἐννέα ἡμέρες, τά ἐννιάμερα· ὅταν περάσουν σαράντα ἡμέρες, τά σαράντα, τό καθιερωμένο μνημόσυνο, κ.λπ.. Ἔχουν σημασία ὅλα αὐτά. Τώρα δυστυχῶς κυρίως στίς μεγαλουπόλεις σιγά – σιγά καί αὐτά πᾶνε νά λησμονηθοῦν.

Ἡ Ἐκκλησία μας ὅμως δέν λησμονεῖ κανέναν. Τέτοια ἁγία ἡμέρα ἀναπέμπει  δέηση ὑπέρ ὅλων τῶν κεκοιμημένων, τῶν εὑρισκομένων εἰς τήν ἀγάπη καί δικαία κρίση τοῦ Θεοῦ.

Κλείνοντας τίς λίγες αὐτές σκέψεις μου, εὔχομαι ὅπως μᾶς ἀξιώσει ὁ Ἀρχηγός τῆς ζωῆς καί τοῦ θανάτου Κύριός μας νά ἔχουμε τέλη Χριστιανικά, σύμφωνα μέ τήν ὡραία εὐχή τῆς Ἐκκλησίας μας, ὅπου λέγει «Χριστιανᾶ τά τέλη τῆς ζωῆς ἠμῶν, ἀνώδυνα, ἀνεπαίσχυντα, εἰρηνικά καί καλήν ἀπολογίαν τήν ἐπί τοῦ φοβεροῦ βήματος τοῦ Χριστοῦ».

Ἀρχιμ. Χρυσόστομος Τραϊκάπης